ρωσοϊαπωνικός πόλεμος

Προκλήθηκε από το ταυτόχρονο ενδιαφέρον της Ρωσίας και της Ιαπωνίας για τη Μαντζουρία και την Κορέα. Η Ρωσία επιζητούσε, με την εξασφάλιση της κυριαρχίας στα εδάφη αυτά, να πετύχει την έξοδο σε μια θάλασσα που δεν την έκλειναν οι πάγοι ή στενά που θα βρίσκονταν στα χέρια άλλων δυνάμεων. Η Ιαπωνία, από τη δική της πλευρά, ευθυγραμμισμένη με τη Δύση, από το 1867, είχε ήδη αποδείξει τη δύναμή της όταν νίκησε την Κίνα (1894 - 95), της πήρε την Κορέα, που ήταν προτεκτοράτο της, και κατέλαβε τη Φορμόζα, το Λιάο - Τουνγκ και το Πορτ -Αρθούρ. Η απειλητική ρωσογαλλογερμανική αντίδραση ανάγκασε την Ιαπωνία να εγκαταλείψει το Πορτ - Αρθούρ και το Λιάο - Τουνγκ, αλλά το πρόβλημα έμεινε ανοιχτό και μάλιστα επιδεινώθηκε όταν η Ρωσία το 1898 κατέλαβε τα εδάφη αυτά που η Ιαπωνία είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει. Από το άλλο μέρος η πολιτική του Ρώσου υπουργού Βίτε, που είχε σκοπό την κατασκευή του υπερσιβηρικού σιδηρόδρομου, απαιτούσε, εκτός από τη σύνδεση με το Βλαδιβοστόκ (του οποίου το λιμάνι παγώνει πολλούς μήνες το χρόνο) και τη σύνδεση με το Πορτ -Αρθούρ. Από την πραγματοποίηση του κολοσσιαίου αυτού σχεδίου ο Ρώσος υπουργός προσδοκούσε τη δυνατότητα ειρηνικής εμπορικής διείσδυσης της Ρωσίας στη βόρεια Κίνα. Αλλά η επέμβαση μερικών αυλικών στοιχείων, που, κερδοσκοπώντας πάνω σε εδάφη που βρίσκονταν ανάμεσα στη Μαντζουρία και στην Κορέα, κατόρθωσαν να αποσπάσουν ολόκληρη τη ρωσική Άπω Ανατολή από τον έλεγχο της κυβέρνησης της Πετρούπολης για να την αναθέσουν στο ναύαρχο Αλεξέγεφ, είχε ως αποτέλεσμα η διείσδυση να μετατραπεί σε πραγματική στρατιωτική επεκτατική πολιτική τόσο περισσότερο που η Ρωσία μπόρεσε να επωφεληθεί από την εξέγερση των Μπόξερς του 1900 για να καταλάβει ολόκληρη τη Ματζουρία. Η Ιαπωνία συνήψε τότε συμμαχία με την Αγγλία και όταν σχημάτισε την εντύπωση ότι οι υποσχέσεις της Ρωσίας για εκκένωση των εδαφών αυτών δίνονταν μόνο για να έχει τον καιρό να αποπερατώσει τον Υπερσιβηρικό, για να μην κρατηθούν ύστερα, χτύπησε αιφνιδιαστικά το ρωσικό στόλο (Φεβρουάριος 1904). Οι καταβυθίσεις που έγιναν εκείνη την ημέρα και τις επόμενες εξασφάλισαν στην Ιαπωνία την κυριαρχία στη θάλασσα. Έτσι μπόρεσε να νικήσει τους Ρώσους στον ποταμό Γιαλού (Μάιος 1904), να απομονώσει και να πολιορκήσει το Πορτ - Αρθούρ, που παραδόθηκε τον Ιανούαριο 1905, να νικήσει πάλι τους Ρώσους στην ξηρά, στο Λιάο - Γιανγκ (Αύγουστος - Σεπτέμβριος 1904) και στο Μούκδεν (Φεβρουάριος -Μάρτιος 1905), και στη θάλασσα, στις ακτές του Σαντούνγκ (Αύγουστος 1904) και στην Τσουσίμα (Μάιος 1905). Η αμερικανική μεσολάβηση σταμάτησε τον πόλεμο: με την ειρήνη του Πόρτσμουθ (Σεπτέμβριος 1905) η Κορέα εγκαταλείφτηκε στην Ιαπωνία που πήρε ακόμα και το νότιο μισό της Σαχαλίνης, το Πορτ - Αρθούρ, το Λιάο - Τουνγκ και τον έλεγχο του νότιου μισού του μαντζουριανού σιδηρόδρομου. Στην περίπτωση αυτή η Ρωσία έδειξε ότι ήταν απροετοίμαστη για μεγάλο σύγχρονο πόλεμο και η τσαρική κρατική οργάνωση κλονίστηκε κάτω από ένα πρώτο επαναστατικό κύμα, που με δυσκολία εξουδετερώθηκε και που ήταν πρόλογος της επανάστασης, η οποία κάτω από ανάλογες συνθήκες (δηλαδή έπειτα από σοβαρές στρατιωτικές ήττες) ξέσπασε το 1917 κατά τη διάρκεια του A’ παγκόσμιου πόλεμου και ανάτρεψε τον τσαρισμό. Ιαπωνική γκραβούρα του 1905 εμπνευσμένη από τις πολεμικές επιχειρήσεις στο Πορτ-Αρθούρ. Γιαπωνέζοι ναύαρχοι συσκέπτονται με προύχοντες της περιοχής.